90 rocznica śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego
12 maja 2025
„Póki nad panoramą życia politycznego, a nawet duchowego górowała silna osobowość Marszałka, wszystko nieźle trzymało się kupy […]. Gdy umarł, poczuliśmy się trochę, jakby wiatr zerwał nam dach nad głową.”
(W. Gombrowicz, Wspomnienia polskie. Wędrówki po Argentynie)
12 maja 1935 r. w Belwederze zmarł Marszałek Józef Piłsudski. Państwo polskie pogrążyło się w żałobie. O śmierci Józefa Piłsudskiego poinformował naród prezydent Polski Ignacy Mościcki słowami:
Do Obywateli Rzeczypospolitej!
Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski życie zakończył. Wielkim trudem swego życia budował siłę w Narodzie, geniuszem umysłu, twardym wysiłkiem woli Państwo wskrzesił...
Prowadził je ku odrodzeniu mocy własnej, ku wyzwoleniu sił, na których przyszłe losy Polski się oprą. Za ogrom jego pracy danym mu było oglądać Państwo nasze jako twór żywy, do życia zdolny, do życia przygotowany, a armię naszą – sławą zwycięskich sztandarów okrytą...
Ten największy na przestrzeni całej naszej historii człowiek, z głębi dziejów minionych moc swego ducha czerpał i nadludzkim wytężeniem myśli drogi przyszłe odgadywał. Nie siebie już tam widział, bo dawno odczuwał, że siły Jego fizyczne ostatnie posunięcia znaczą. Szukał i do samodzielnej pracy zaprawiał ludzi, na których ciężar odpowiedzialności z kolei miałby spocząć. Przekazał Narodowi dziedzictwo myśli, o honor i potęgę Państwa dbałej. Ten Jego testament nam żyjącym przekazany, przyjąć i udźwignąć mamy.
Niech żałoba i ból pogłębia w nas zrozumienie naszej – całego Narodu – odpowiedzialności przed Jego Duchem i przed przyszłymi pokoleniami.
Prezydent Rzeczypospolitej
Ignacy Mościcki
Warszawa Zamek, dnia 12 maja 1935 r.
Trumna z ciałem Marszałka wystawiona była w Belwederze w dniach 13 i 14 maja, zaś 15 maja trumnę przewieziono na lawecie zaprzężonej w sześć koni do katedry św. Jana. Ustawiono ją w nawie głównej świątyni. Tam Piłsudskiego żegnały tłumy. 16 maja miała miejsce msza pontyfikalna celebrowana przez biskupa polowego Józefa Gawlinę, a 17 maja w katedrze św. Jana została odprawiona msza żałobna celebrowana przez kardynała Aleksandra Kakowskiego. Po jej zakończeniu sformułował się kondukt, który przemaszerował ulicami Warszawy w kierunku Pola Mokotowskiego, gdzie odbyła się defilada wojskowa. Jeszcze tego samego dnia trumna ze szczątkami Marszałka umieszczona została w specjalnym wagonie żałobnego pociągu, który zmierzał w kierunku Krakowa. Mieszkańcy poszczególnych miejscowości będących na trasie pociągu oddawali cześć Zmarłemu. Pociąg z ciałem Marszałka zatrzymał się na stacji w Kielcach kilka minut po godzinie 1 w nocy. Kielczanie żegnali Józefa Piłsudskiego bardzo krótko, bo już o godzinie 1.15 pociąg odjechał. „Pociąg żałoby pozostawił za sobą osierocone na zawsze Kielce” – pisała wówczas „Gazeta Kielecka”. Mieszkańcy oddali hołd Marszałkowi jeszcze w czasie Mszy świętej zorganizowanej 17 maja 1935 roku na Placu Wolności, gdzie ustawiono katafalk a na nim symboliczną trumnę.
Pierwszy Marszałek Polski, Józef Piłsudski spoczął w katedrze na Wawelu, w krypcie św. Leonarda, a jego serce zostało złożone na wileńskim Cmentarzu Na Rossie.
W 2025 r. przypada 90 rocznica śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego z tej okazji zapraszamy Państwa do zapoznania się z wystawą materiałów archiwalnych dotyczących wydarzeń jakie miały miejsce w województwie kieleckim w maju i czerwcu 1935 r., w czasie żałoby po śmierci Wielkiego Polaka.
Przygotowała: Paulina Kaleta
Galeria zdjęć
-
Afisz informujący o śmierci Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego oraz o zorganizowanym przez Komitet Obywatelski Nabożeństwie Żałobnym dla wojska i ludności Kielc w dniu 17 maja 1935 r., Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 2261
-
Fotografia „Msza żałobna – Plac Wolności (Bazary), Kielce 17.V.1935 r.”, Zbiór Krzysztofa Idzika, sygn. 2
-
Fotografia z uroczystości żałobnych po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, sygn. 421
-
Fotografia z przebiegu uroczystości żałobnych zorganizowanych na Placu Wolności w Kielcach, 1935 r., Zbiór Januariusza Glibowskiego, antykwariusza z Kielc, sygn. 617
-
Fotografia z przebiegu uroczystości żałobnych zorganizowanych na Placu Wolności w Kielcach, 1935 r., Zbiór Januariusza Glibowskiego, antykwariusza z Kielc, sygn. 616
-
Fotografia „Zwłoki marszałka Piłsudskiego na platformie w chwili wjazdu na dworzec osobowy krakowski w dniu 18 maja 1935 r.”, Zbiór Krzysztofa Idzika, sygn. 2
-
Fotografia miasta Kielce z okresu żałoby po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, sygn. 421
-
Fotografia miasta Kielc z okresu żałoby po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, sygn. 421
-
Nekrolog przygotowany przez Radę Miasta, Zarząd Miejski i wszystkie organizacje społeczne miasta Sandomierza w związku ze śmiercią Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Akta miasta Sandomierza, sygn. 2226
-
Afisz informujący o uroczystościach żałobnych, które odbędą się w Sandomierzu w związku z pogrzebem Marszałka Józefa Piłsudzkiego w dniu 18 maja 1935 r., Akta miasta Sandomierza, sygn. 2226
-
Nekrolog przygotowany przez Zarząd Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Sandomierzu w związku ze śmiercią Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Akta miasta Sandomierza, sygn. 2226
-
Nekrolog przygotowany przez Zarząd Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Sandomierzu w związku ze śmiercią Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Akta miasta Sandomierza, sygn. 2226
-
Protokół z nadzwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej w Wierzbniku odbytego 14 maja 1935 r., w związku ze śmiercią Marszałka Józefa Piłsudskiego, Akta miasta Starachowic, sygn. 7
-
Protokół z nadzwyczajnego posiedzenia Rady Miejskiej w Wierzbniku z 14 maja 1935 r., w związku ze śmiercią Marszałka Józefa Piłsudskiego, Akta miasta Starachowic, sygn. 7
-
Księga pamiątkowa (kondolencyjna) Gminy Ogrodzieniec, powiat olkuski, w zawiązku ze śmiercią 12 maja 1935 r., Marszałka Józefa Piłsudskiego, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 20196
-
Wpisy w Księdze pamiątkowej (kondolencyjnej) Gminy Ogrodzieniec, powiat olkuski, w zawiązku ze śmiercią 12 maja 1935 r., Marszałka Józefa Piłsudskiego, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 20196
-
Wpisy w Księdze pamiątkowej (kondolencyjnej) Gminy Ogrodzieniec, powiat olkuski, w związku ze śmiercią 12 maja 1935 r., Marszałka Józefa Piłsudskiego, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 20196
-
Wpisy w Księdze pamiątkowej (kondolencyjnej) Gminy Ogrodzieniec, powiat olkuski, w związku ze śmiercią 12 maja 1935 r., Marszałka Józefa Piłsudskiego, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 20196
-
Pamiątkowa karta wydana z okazji uroczystości żałobnych po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Zbiór Krzysztofa Idzika, sygn. 46
-
Pamiątkowa karta wydana z okazji uroczystości żałobnych po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 1935 r., Zbiór Krzysztofa Idzika, sygn. 46
-
Pamiątkowa karta wydana z okazji uroczystości żałobnych po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego „Model Kopca Józefa Piłsudskiego na Sowińcu w Krakowie”, 1935 r., Zbiór Krzysztofa Idzika, sygn. 46
-
Pamiątkowa karta wydana z okazji uroczystości żałobnych po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego „Budowa Kopca Józefa Piłsudskiego na Sowińcu w Krakowie”, 1935 r., Zbiór Krzysztofa Idzika, sygn. 46
-
Sprawozdanie Starosty Powiatowego Miechowskiego z przebiegu uroczystości w związku z przewiezieniem zwłok Marszałka Józefa Piłsudskiego w maju 1935 r., przesłane do Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 3344
-
Sprawozdanie Starosty Powiatowego Miechowskiego z przebiegu uroczystości w związku z przewiezieniem zwłok Marszałka Józefa Piłsudskiego w maju 1935 r., przesłane do Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 3344
-
Sprawozdanie Starosty Grodzkiego Częstochowskiego z akcji wyświetlania w kinoteatrach filmu z pogrzebu Marszałka Józefa Piłsudskiego, 3 czerwca 1935 r., przesłane do Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki I, sygn. 3344
-
Sprawozdanie Starosty Powiatowego Kieleckiego z akcji wyświetlania w kinoteatrach filmu z uroczystości żałobnych zorganizowanych w Warszawie i Krakowie po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, 3 czerwca 1935 r., UWK I, sygn. 3344
Metryczka
| Wytworzono: | 2025-05-12 14:11 | przez: |
|---|---|---|
| Opublikowano: | 2025-05-12 14:11 | przez: AK |
| Zmodyfikowano: | 2025-05-12 14:08 | przez: AK |
| Podmiot udostępniający: | Archiwum Państwowe w Kielcach | |
| Odwiedziny: | 631 | |
Rejestr zmian
- [2025-05-12 14:08:11]AKn