234 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

30 kwietnia 2025

W 234 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja wystawę - wpisując się w jej upamiętnienie - prezentujemy wystawę. Ten ważny dla Polski i Polaków akt, po dzień współczesny przypominany jest z pokolenia na pokolenie. Zyskał on wówczas i dziś duże uznanie w wymiarze międzynarodowym.

Wystawę otwiera godło polskie z dokumentów okresu obrad sejmowych oraz wybrane mowy sejmowe wygłoszone 3 maja 1791 r. Pełne wiary, nadziei i patriotyzmu odzwierciedlają one powagę tego wydarzenia w trudnej rzeczywistości naszego kraju. Na uwagę zasługuje również przedstawiony dokument upamiętniający uchwalenie Aktu oraz obchody już w maju tego roku. W kościołach podczas nabożeństw religijnych wspólna modlitwa za pomyślność Ojczyzny i sprawujących władzę obfituje w szczegółowe opisy wydarzeń. Chociaż forma tego dokumentu wymaga wysiłku w odczytaniu treści, to zagłębienie się w jego zawartość trud ten wynagradza.

Kolejnymi elementami wystawy są materiały archiwalne z XIX i początków XX w. powstałe na terenie zaboru rosyjskiego w guberni kieleckiej. Publiczne manifestowanie święta Konstytucji było zakazane, stąd i odnalezienie zachowanych pamiątek tego czasu wymaga żmudnych poszukiwań w zawartości aktowej pozostałej po działalności ówczesnych urzędów.

Prezentowana Ustawa Rządowa z 3 Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu w 1871 r. do zasobu biblioteki naszego Archiwum trafiłai z księgozbioru Rządu Gubernialnego Kieleckiego. Godna przypomnienia publikacja z fragmentami patriotycznego komentarza podkreśliła znaczenie aktu z 3 Maja. Zawiera w swojej treści m.in. hołd dla uchwalenia Konstytucji czy wybicia przez obywateli Amsterdamu na pamiątkę okolicznościowego medalu w dowód „sentymenta głębokiego uszanowania” dla króla polskiego i samego tego międzynarodowego wydarzenia.

Kolejne dokumenty pochodzą z okresu zaboru rosyjskiego, w których ścisły nadzór nad możliwością upamiętniania Konstytucji uwidocznił się w raportach władz powiatowych relacjonujących sytuację w dniu 3 maja 1908 r. Z treści meldunków wynika, że nie zaobserwowano wydarzeń tego dnia, lecz sam obowiązek obserwacji czy dostarczenia doniesień potwierdza obawę zaborcy przed polskim patriotyzmem.

Po wybuchu I wojny światowej echa Konstytucji majowej stały się bardziej widoczne. Prezentowane materiały archiwalne z lat 1915-1917 pochodzą zarówno z akt pozostałych po działalności urzędów i instytucji, ale także ze zbiorów przekazanych przez Darczyńców do zasobu naszego Archiwum.

Największą liczba pamiątek oddających hołd Konstytucji 3 Maja i wszystkim narodowym dążeniom niepodległościowym Polaków pochodzi z okresu dwudziestolecia międzywojennego, gdy istniała Niepodległa Polska.

W skąpo zachowanym zasobie Archiwum okresu okupacji hitlerowskiej 91939-1945), trudno poszukiwać upamiętnienia Konstytucji. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej, w ówczesnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w której zakazano świętowania wydarzeń sprzecznych z linią ówczesnego rządu, w tym 3 Maja prezentujemy kilka wybranych przykładów z tego czasu uświadamiających nam wagę demokracji i swobody, z której po okresie przemian 1989/1990 możemy z radością korzystać.

Gorąco zachęcamy do zapoznania się z wystawą.

Przygotował:

Łukasz Guldon

Galeria zdjęć

Godło polskie z 1791 r. z Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 10
Głos Jana Niepomucena Zboińskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Niepomucena Zboińskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Niepomucena Zboińskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Antoniego Nałęcz Małachowskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Antoniego Nałęcz Małachowskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Antoniego Nałęcz Małachowskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Antoniego Nałęcz Małachowskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Głos Jana Antoniego Nałęcz Małachowskiego z 3 maja 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Opis uroczystości kościelnych i świętowania Konstytucji obchodzonych w różnych miastach w maju 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Opis uroczystości kościelnych i świętowania Konstytucji obchodzonych w różnych miastach w maju 1791 r., Archiwum Małachowskich z Białaczowa, sygn. 65
Ustawa Rządowa z dnia Trzeciego Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu 1871 r., Biblioteka Archiwum Państwowego w Kielcach, sygn. 7891
Ustawa Rządowa z dnia Trzeciego Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu 1871 r., Biblioteka Archiwum Państwowego w Kielcach, sygn. 7891
Ustawa Rządowa z dnia Trzeciego Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu 1871 r., Biblioteka Archiwum Państwowego w Kielcach, sygn. 7891
Ustawa Rządowa z dnia Trzeciego Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu 1871 r., Biblioteka Archiwum Państwowego w Kielcach, sygn. 7891
Ustawa Rządowa z dnia Trzeciego Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu 1871 r., Biblioteka Archiwum Państwowego w Kielcach, sygn. 7891
Ustawa Rządowa z dnia Trzeciego Maja 1791 r. wydana przez ks. S. Tomickiego w Poznaniu 1871 r., Biblioteka Archiwum Państwowego w Kielcach, sygn. 7891
Meldunek Naczelnika Powiatu Kieleckiego dot. wydarzeń w dniu 3 maja 1908 r., Tymczasowy Generał Gubernator Guberni Kieleckiej, 1908 r., sygn. 12
Meldunek Naczelnika Powiatu Kieleckiego dot. wydarzeń w dniu 3 maja 1908 r., Tymczasowy Generał Gubernator Guberni Kieleckiej, 1908 r., sygn. 12
Meldunek Naczelnika Straży Ziemskiej i Policmajstra Miasta Kielc dot. wydarzeń w dniu 3 maja 1908 r., Tymczasowy Generał Gubernator Guberni Kieleckiej, 1908 r., sygn. 12
Plakat upamiętniający Konstytucję 3 Maja z 1915 r., Zbiór Edmunda Massalskiego z Kielc, sygn. 35
Wiadomości Skautowe wydane w Piotrkowie 1 maja 1916 r. w rocznicę Konstytucji 3 Maja / Zbiór Edmunda Massalskiego z Kielc, sygn. 385
Wiadomości Skautowe wydane w Piotrkowie 1 maja 1916 r. w rocznicę Konstytucji 3 Maja / Zbiór Edmunda Massalskiego z Kielc, sygn. 385
Plakat wydany w związku z rocznicą Konstytucji 3 Maja, 1916 r., Zbiór Edmunda Massalskiego z Kielc, sygn. 14
Plakat wydany informujący o odczycie w sprawie znaczenia Konstytucji 3 Maja z 30 kwietnia 1916 r., Zbiór Edmunda Massalskiego z Kielc, sygn. 14
Odezwa Narodowego Związku Robotniczego w rocznicę Konstytucji, Archiwum Ordynacji Myszkowskich, 1917 r., sygn. 1217
Odezwa Narodowego Związku Robotniczego w rocznicę Konstytucji, Archiwum Ordynacji Myszkowskich, 1917 r., sygn. 1217
Plakat wzywający mieszkańców Kielc do uczczenia rocznicy Konstytucji 3 Maja, Akta miasta Kielc, 1918 r., sygn. 1466
Odezwa Komitetu Święta 3 Maja rozdawana na ulicach, 1920 r., Archiwum Ordynacji Myszkowskich, 1917 r., sygn. 1217
Ulotka Trzeci Maj 1920 r. rozdawana na ulicach, 1920 r., Archiwum Ordynacji Myszkowskich, 1917 r., sygn. 1217
Plakat Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Kielcach w sprawie obchodów rocznicy Konstytucji 3 Maja w synagodze kieleckiej, 1933 r.,
Plakat Dar Narodowy 3-go Maja na cele Macierzy Szkolnej, Akta miasta Kielc, 1918 r., sygn. 2298
Plakat wydany przez Komitet Obywatelski Zbiórki na Dar Narodowy w Kielcach z okazji rocznicy 3 Maja, Akta miasta Kielc, 1939 r., sygn. 2298
Plakat o organizacji Narodowego Biegu Na przełaj w Kielcach w rocznicę Konstytucji majowej, Akta miasta Kielc, 1939 r., sygn. 2297
Okólnik Urzędu Informacji i Propagandy Województwa Kieleckiego z instrukcją obchodów i zatarcia różnicy między świętami 1 i 3 maja, Urząd Wojewódzki Kielecki II, 1945 r., sygn. 16
Odezwa załączona do akt sprawy UWKII, 1945 r., sygn. 16
Informacja KW PZPR w Kielcach do KC PZPR o przebiegu uroczystości 3 Maja w 1981 r. na terenie województwa kieleckiego, KW PZPR, sygn. 4900
Informacja KW PZPR w Kielcach do KC PZPR o przebiegu uroczystości 3 Maja w 1981 r. na terenie województwa kieleckiego, KW PZPR, sygn. 4900
Informacja KW PZPR w Kielcach do KC PZPR o przebiegu uroczystości 3 Maja w 1981 r. na terenie województwa kieleckiego, KW PZPR, sygn. 4900
Plakat NSZZ „Solidarność” dot. Konstytucji 3 Maja, 1981 r., NSZZ w Archiwum Państwowym w Kielcach, sygn. 30
50 rocznica pierwszej konspiracyjnej harcerzy kieleckich 3 Maja 1940 r. pod krzyżem powstańczym 1863 r., Zbiór dr. Andrzeja Rembalskiego, sygn. 442
50 rocznica pierwszej konspiracyjnej harcerzy kieleckich 3 Maja 1940 r. pod krzyżem powstańczym 1863 r., Zbiór dr. Andrzeja Rembalskiego, sygn. 442

Metryczka
Wytworzono:	2025-04-30 15:32	przez:
Opublikowano:	2025-04-30 16:08	przez: AK
Zmodyfikowano:	2025-04-30 16:08	przez: AK
Podmiot udostępniający:	Archiwum Państwowe w Kielcach
Odwiedziny:	227

[2025-04-30 16:08:07]AKm
[2025-04-30 15:30:57]AKn

Archiwum Państwowe w Kielcach - 234 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Materiały archiwalne AP Kielce dostępne online

Serwis Służby Cywilnej